Sjá útskýringu í lið 102-44

Íslenska ánægjuvogin

Þróun ÁTVR í samanburði við öll fyrirtæki sem eru mæld á kvarðanum 0–100.

Á heildina litið, hversu ánægð(ur) eða óánægð(ur) ertu með þjónustu Vínbúðarinnar?
Ánægja með þjónustu flokkað eftir stærð Vínbúða

Mælt á kvarðanum 1-5

Hversu gott eða slæmt finnst þér viðmót starfsfólks Vínbúðarinnar almennt vera?
Viðmót starfsfólks Vínbúðanna flokkað eftir stærð Vínbúða

Upphæðir í m.kr.

ÁTVR hefur ekki metið fjárhagslega- né aðra áhættu vegna loftslagsbreytinga á starfsemi fyrirtækisins. Öll bein losun er kolefnisjöfnuð.

ÁTVR gerir sér grein fyrir því að loftslagsbreytingar af mannavöldum eru staðreynd. Til að vinna markvisst að því að minnka vistspor hefur fyrirtækið tekið þátt í Loftslagsverkefni Festu og Reykjavíkurborgar ásamt 104 öðrum fyrirtækjum og einnig er öll starfsemi undir Grænum skrefum í ríkisrekstri. Heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna hafa verð innleidd í ferla fyrirtækisins. ÁTVR var tilnefnt til Loftslagsviðurkenningar Festu og Reykjavíkurborgar.

Fyrirtækið hefur unnið með systurfyrirtækjum sínum á Norðurlöndum á lífsferilsgreiningu á vörusafni. Þar kom fram að mestu umhverfisáhrifin liggja í umbúðum, einnig orkunotkun hjá framleiðendum í verksmiðjum. Niðurstöður úr þeirri vinnu varða veginn til 2030 en markmiðið er að lágmarka vistspor í aðfangakeðjunni og hafa jákvæð áhrif á umhverfið.

ÁTVR tók þátt í fyrirlestrum varðandi loftslagsmarkmið til dæmis í vinnustofu hjá Festu með erindinu "Dæmi um loftslagsmarkmið ÁTVR". Einnig hefur ÁTVR verið með fulltrúa í sérfræðingahópi Festu og Reykjavíkurborgar um Loftslagsmælinn. Haldinn var fundur hjá Stjórnvísi um Heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna í höfuðstöðvum ÁTVR. Einnig hefur verið greint frá sjálfbærni fyrirtækisins hjá Háskólanum í Reykjavík.

ÁTVR skilgreinir Ísland sem nærsamfélag sitt. Allar vörur eru keyptar af innlendum áfengis- og tóbaksbirgjum. Virkir áfengisbirgjar eru 76 talsins og tóbaksbirgjar 5.

Heildarfjöldi birgja sem koma að starfsemi ÁTVR er um 1.050.

Í maí 2018 var framkvæmd viðhorfskönnun á meðal áfengis- og tóbaksbirgja. Hér fyrir neðan má sjá helstu niðurstöður.

Siðareglur ÁTVR eru kynntar fyrir nýju starfsfólki og minnt reglulega á þær. Ekkert mál hefur komið upp sem tengist spillingu.

Hlutleysi gagnvart birgjum er reglulega kannað og tryggt með reglugerð um vöruval. Í birgjakönnun sem framkvæmd var í maí 2018 kom fram að hlutleysi væri 3,5 af 5 mögulegum. Eða 63% ánægðir, 17% hlutlausir og 20% óánægðir. Hlutleysið hækkar á milli ára.

Óskýrð rýrnun er rýrnun sem verður vegna þjófnaðar eða mistaka í afgreiðslu. Óskýrð rýrnun var 0,04% af veltu hjá Vínbúðunum. Til samanburðar er samkvæmt National Retail Security Survey 2018 talið að rýrnun í smásölu sé 1,33%.

Mikið eftirlit er með rýrnun af hálfu búðanna sjálfra, s.s. sítalningar, farið yfir öll frávik og starfsfólki kennt að bera kennsl á líklega hegðun þjófa. Vörur sem eru líklegastar til að vera stolið eru vaktaðar sérstaklega með sítalningu og árvekni starfsfólks. Í öllum stærri Vínbúðum eru öryggismyndavélar einnig hluti af eftirliti.

Sólarræsting sér um ræstingar á Stuðlahálsi og var fyrsta Svansvottaða ræstingarfyrirtækið á Íslandi. Í Vínbúðum sér starfsfólk um þrif. Árið 2018 voru notaðir 633 lítrar af ræstiefnum og eru 83% þeirra umhverfisvottaðir, ýmist með norræna umhverfismerkinu Svaninum eða Evrópublóminu, umhverfismerki ESB. Unnið er að því að allar ræstingarvörur verði umhverfisvottaðar.

Átak var gert í að minnka sölu plastpoka og var verð á þeim hækkað í 40 krónur 1. janúar og skilaði sú aðgerð árangri. Dreifing á brúnum einnota bréfpokum fyrir eina flösku var einnig hætt á sama tíma.

Lífrænt ræktað

Í umhverfisstefnu kemur fram að ÁTVR leitist við að bjóða vörur sem framleiddar eru í sátt við samfélag og umhverfi og fræða viðskiptavini um slíka vöru.

Boðið hefur verið upp á lífrænt vottaðar vörur, en rannsóknir sýna að lífræn ræktun bindur meira kolefni en önnur ræktun og stuðlar að sjálfbærni. Þróunin hefur verið hæg í rétta átt en 6% léttvíns er með lífræna vottun.

Sanngirnisvottun er einnig í boði í vörusafni, en þar minnkaði sala milli ára. Helsta orsökin var að fækkun varð á tegundum sem voru í boði í þessum flokki.

Sérmerkingar eru við þessa vöruflokka og fleiri til.

Rafrænar skjalasendingar

Hlutfall rafrænna reikninga er sífellt að aukast og er nú komið í 74% og í 94% af heildarinnkaupum.

Hagræði af rafrænum reikningum er bæði efnahagslegt og umhverfislegt.

Íslenska fjármála- og efnahagsráðuneytið gaf út yfirlýsingu í febrúar 2014 um að frá og með 1. janúar 2015 myndi ríkið einungis taka við reikningum á rafrænu formi. Ráðuneytið gerði ráð fyrir sparnaði upp á 1.000 krónur á hvern móttekinn reikning. Sé gert ráð fyrir sama sparnaði í reikningshaldi ÁTVR vegna rafrænna reikninga, þá nemur sparnaðurinn 41 milljón í virðiskeðjunni.

Með því að skipta alfarið úr pappírs reikningum í rafræna reikninga má lækka kolefnisspor reikningsferlisins verulega. Lífsferilsgreining Tenhunen og Penttinen (2010) bendir til þess að munurinn sé um 63%.

Aðfangakeðjan og endurvinnsla skiptir ÁTVR miklu máli. Endurvinnslan hf., ásamt umboðsmönnum hennar, sér um móttöku allra einnota drykkjarvöruumbúða hérlendis, greiðir út skilagjald þeirra, undirbýr þær til útflutnings og selur til endurvinnslu. Greiddir voru út tæplega 2,3 milljarðar króna á árinu hjá Endurvinnslunni.

Skil á drykkjarvöruumbúðum stóð í stað á milli ára, en alls var hlutfallið 83% af seldum umbúðum. Á árinu nam heildarsala drykkjarvöruumbúða 175 milljónum eininga, þar af voru rúmlega 48 milljónir seldar í Vínbúðunum. Gera má ráð fyrir að skil á umbúðum frá Vínbúðunum fylgi almennum skilum og því hafi verið skilað til Endurvinnslunnar um 40 milljónum eininga eða 83% af þeim 47,5 milljónum skilagjaldsberandi umbúða sem seldar eru í Vínbúðunum.

Til samanburðar er endurvinnsluhlutfall áldósa í Evrópu 72% og yfir heiminn 51%. (Alupro 2017)

Helstu skýringar á minni skilum á álumbúðum er bættur efnahagur, en þá minnkar hvatinn til skila. Einnig hefur aukinn fjöldi ferðamanna áhrif, en þeir þekkja fæstir hvernig skilakerfið virkar. Loks eru umbúðir að verða minni en skil á smærri umbúðum eru ekki eins góð og á þeim stærri.

ÁTVR vann ásamt systurfyrirtækjum á Norðurlöndum að lífsferilsgreiningu á vörusafni. Þar kom fram að mestu umhverfisáhrifin liggja í umbúðunum og komu glerumbúðir verst út. Næststærsti þátturinn sem hafði áhrif var eldsneytisnotkun í vínrækt. Þriðji stærsti þátturinn var svo orkunotkun í sjálfum verksmiðjunum.

Unnið verður að því á næstu árum að minnka umhverfisáhrif vörusafnsins. Fyrst verður farið í að minnka sótspor glerumbúða og skiptir þyngd máli. Framleiðendur verða hvattir til að nota léttgler, minna en 420 g, og verður hlutfallið einn af lykilmælikvörðum. Einnig verður þyngd umbúða og áætlað kolefnisspor birt á vinbudin.is.

Í núverandi vörusafni er vín í 750 ml. glerflöskum, rauðvín, hvítvín og rósavín, 420 grömm og léttari, 50% m.v. selda lítra.

Stuðlaháls

Þriðjungur raforkunotkunar fyrirtækisins er á Stuðlahálsi. Til að fylgjast með orkunotkun er í notkun sérstakt hússtjórnarkerfi sem vaktar notkun rafmagns og hita og stýrir álagi á Stuðlahálsi 2 en þar eru höfuðstöðvar fyrirtækisins, dreifingarmiðstöð og Vínbúðin Heiðrún. Í grænu skorkorti eru sett markmið og fylgst er með orkunotkun.

Til einföldunar er notkunin umreiknuð í meðalheimilisnotkun og markmið og mælingar miðast við hana. Rafmagnsnotkun á Stuðlahálsi var sambærileg og notkun 132 heimila (662.039 kWst) og hækkaði um 4% milli ára. Á árinu voru settar upp 6 hleðslustöðvar fyrir rafbíla og er það ein skýringin á aukinni raforkunotkun. Fyrirsjáanlegt er að raforkunotkun muni aukast með stefnu um orkuskipti í samgöngum. Áfram verður unnið að því að setja upp LED ljós í byggingar.

Heitt vatn samsvaraði notkun 137 heimila (78.551 m³) og jókst milli ára.

Ástæðan fyrir aukningu á heitu vatni er kalt veðurfar.

Rafmagnsnotkun Vínbúða

ÁTVR þekkir til fulls rafmagnsnotkun á Stuðlahálsi 2 og á 9.791 fermetrum Vínbúða (33) eða um 75% heildarfermetrafjölda Vínbúða.

Almenna raforkunotkunin var 903 MWst á þessum fermetrum. 5 Vínbúðir eru með rafhitun og nota 219 MWst. ÁTVR hefur ekki fullnægjandi vitneskju um rafmagnsnotkun í leiguhúsnæði þar sem rafmagn er hluti af leiguverði eða öðrum rekstrakostnaði.

Heildarnotkun Vínbúða er áætluð tæplega 1,5 GWst. Það er samdráttur um 1% frá fyrra ári þrátt fyrir aukningu í verslunarrými, opnunartíma og seldu magni.

Þakka má endurnýjun á Vínbúðum í Skútuvogi, Skeifunni, Spönginni, Álfrúnu og Akureyri þennan árangur.

Heitavatnsnotkun Vínbúða

Vitneskja um heitavatnsnotkun er sömu takmörkunum háð og vitneskja um rafmagnsnotkun.

ÁTVR þekkir til fulls heitavatnsnotkun á Stuðlahálsi 2 og 6.764 fermetrum Vínbúða (20) eða um 52% af heildarfermetrafjölda Vínbúða.

Heitavatnsnotkunin var 33.647 m³ á þessum fermetrum.

Heildarnotkun er áætluð 65.001 m3 sem gerir um 5,0 rúmmetra á hvern fermetra Vínbúða. Það er aukning um 13,5 % frá fyrra ári.

Umreiknað miðað við heildarfermetrafjölda húsnæðis er áætluð notkun rafmagns um 2,2 GWst á ári og á heitu vatni 153 þúsund rúmmetrar.

Útblástur gróðurhúsaloftegunda vegna notkunar raforku er áætlaður 20 tonn CO², "location based" og 1.030 tonn CO² fyrir "market based". Þar sem Ísland tekur þátt í viðskiptaheimildakerfinu með upprunavottorð raforku þá þurfa íslenskir aðilar að vera með tvöfalt bókhald undir umfangi 2: Location - based sem byggir á landsmeðaltalinu og Market based sem byggir á upprunavottorðum (grænum skírteinum).

Kolefnisspor fyrir heitt vatn 25 tonn CO². Í útreikningum fyrir raforku er miðað við stuðul frá árinu 2016 (NIR 2018, UST), 9,3 g/kWst. Stuðullinn var 10,1 áður. Stuðullinn fyrir Market based er 477,12 g/kWst.

Mest af heita vatninu er keypt frá Orkuveitu Reykjavíkur. Stuðullinn í umhverfisuppgjöri OR fyrir 2017 er 2,8 grömm CO²/kWh og orkugildi rúmmetra, 58 kWh/m³ sem gerir 162,4 grömm CO²/m³.

Unnið er eftir Heimsmarkmiði númer 7 - Sjálfbær orka, en lang stærsti hluti af raforkunni er keyptur af Orkusölunni og er uppruni raforku 100% vatnsorka.

Í allri starfsemi ÁTVR er lögð áhersla á orkusparnað og að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda og fléttast það inn í Heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna númer 7 - Sjálfbær orka og númer 13 - Aðgerðir í loftslagsmálum.

Markvisst er unnið að innleiðingu á LED lýsingu í viðhaldi á Vínbúðum. Í mars var Vínbúðin Skútuvogi stækkuð og endurnýjuð, einnig var glóperum skipt út og LED lýsing sett í staðinn. Einnig voru settir nýir ofnar ásamt því að rafmagn og pípulagnir voru endurnýjaðar í heild sinni. Lækkun á raforkunotkun er um 20% frá því að lýsing var endurnýjuð. Árið 2014 voru einnig framkvæmdir í búðinni. Lækkun á raforkunotkun er 40% frá hæsta gildi um áramótin 2009/2010. Hér fyrir neðan má sjá notkun í Vínbúðinni í Skútuvogi frá 2009.

Vínbúðirnar Akureyri, Spönginni, Skeifunni og Álfrún Hafnarfirði lækkuðu einnig raforkunotkun umtalsvert á árinu með LED-væðingu.

Almenn raforkunotkun á fermetra í Vínbúðum lækkaði á milli ára, fór úr 106 kWst/fm í 92 kWst/fm.

Ársnotkun - kWh

LED ljós eða sparpera er sett upp þegar Vínbúðir eru endurnýjaðar.

Helsti kostur sparperunnar er 80% orkusparnaður miðað við glóperu, hún endist í 6-10 ár og ekki er hætta á íkveikju vegna ofhitnunar.

Allt kalt neysluvatn kemur úr vatnsbólum. Vínbúðir í Reykjavík fá vatn úr Gvendarbrunnum í Heiðmörk. Vínbúðin Dalvegi fær vatn frá Vatnsveitu Kópavogs. Mælar fyrir kalt vatn eru á fimm stöðum á landinu. Fjórir á höfuðborgarsvæðinu og einn í Vestmannaeyjum. Hér er greint frá notkun á Stuðlahálsi.

Að mati Orkuveitu Reykjavíkur nýtir hver íbúi á veitusvæði hennar um 200 lítra á dag af köldu vatni eða 73 rúmmetra á ári. Sala á köldu vatni í Vestmannaeyjum fer um rennslismæla og er nýtingin um 170 lítrar af köldu vatni á dag á hvern íbúa eða 62 rúmmetrar á ári. Kaldavatnsnotkun er líkt og rafmagn og heitt vatn umreiknað yfir í áætlaða notkun meðalheimilis á veitusvæði Orkuveitu Reykjavíkur.

Notkun á köldu vatni á Stuðlahálsi er stöðug, en notkun jókst þegar sturtur fyrir starfsfólk voru teknar í notkun.

ÁTVR og systurfyrirtæki á Norðurlöndunum hafa lagt áherslu á Heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna númer 6 - Vatn og salernisaðstaða, þegar horft er til aðfangakeðjunnar og reynt að tryggja að allar söluvörur séu framleiddar í samræmi við siðareglur. Markmiðið er að tryggja aðgengi að vatni og hreinlæti fyrir alla. Til að ná markmiðinu verður unnið í aðfangakeðjunni og lögð áhersla á að í frumframleiðslu sé farið vel með vatn og dregið verði úr efnanotkun í ræktun og í framleiðslu, einnig auka vatnsnýtni.

Í Heimsmarkmiði númer 14 - Líf í vatni, er markmiðið að vernda og nýta höfin, sjóinn og sjávarauðlindir á sjálfbæran hátt.
Leiðin að markmiðinu er að notast við ræktunaraðferðir í frumframleiðslu sem draga úr mengun vatns (sjávar, vötnum, ám og öðrum vatnaleiðum) og halda næringarefnum í jörðu. Leggja áherslu á efni sem ekki skaða líf undir vatni í umbúðum og fylgihlutum.

Sjá útskýringu í lið 305-3

Sjá útskýringu í lið 305-3

ÁTVR gerir sér grein fyrir því að loftslagsbreytingar af mannavöldum eru staðreynd. Með því að skrifa undir yfirlýsingu í loftlagsmálum skuldbindur fyrirtækið sig til að að draga úr þeim í starfsemi sinni. Heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna númer 13 - Verndun jarðarinnar, er hér í öndvegi.

ÁTVR kolefnisjafnar allan beinan útblástur (128 tonn) og flug (22 tonn), alls 150 tonn. Þar sem flug er keypt frá þriðja aðila þá verður til jákvætt kolefnisspor (e positive karbon footprint). Með því stuðlar ÁTVR að sjálfbærum rekstri.

Kolefnisbókhald ÁTVR nær ekki yfir alla þætti starfseminnar. Vörusafnið og innkaup til reksturs er ekki enn komið inn í tölurnar en á næsta ári verður kolefnisspor umbúða og innkaup í mötuneyti bætt við. Orkuveita Reykjavíkur hefur birt mengunarstuðla fyrir kalt vatn, fráveitu og ljósleiðara en það eru lágar tölur, undir tonni og því ekki birtar.

Inn í kolefnisútreikninga hefur skógrækt ÁTVR á Stuðlahálsi verið tekin með. Áætlað er að gróðursett tré þeki tæpan hektara og þá bindur skógurinn 4 tonn af gróðurhúsalofttegundum. Rannsóknir sýna að árleg meðalbinding í íslenskum skógum sé 4,4 tonn CO² á ha. Nýjar rannsóknir sýna að talan er varlega áætluð.

Helstu umhverfisáhrifum vegna vörudreifingar má skipta í tvennt, annars vegar losun koltvísýrings vegna eldsneytisbrennslu og hins vegar slit á vegum vegna aksturs.

BEIN LOSUN - Akstur

ÁTVR rak, í árslok 2018, 51 Vínbúð sem seldu tæplega 22 milljónir lítra af áfengi, sem er nær eingöngu dreift miðlægt frá vöruhúsi á Stuðlahálsi. ÁTVR flytur um 80% áfengis með eigin bílum en býður út um 20%. Eigin bílar ÁTVR flytja um höfuðborgarsvæðið, Borgarnes, Akranes, suðurnesin og suðurland að Hvolsvelli. ÁTVR flytur tóbak á höfuðborgarsvæðinu með eigin bílum en býður út akstur í aðra landshluta.

Við útreikninga á beinni losun frá bifreiðum er haldið utan um ekna kílómetra og CO² losun bifreiða í ökutækjaskrá.

Flutningabílar ÁTVR voru eknir 116.770 kílómetra. Það er minni akstur en í fyrra, sem er áhugavert því söluaukning í lítrum var 0,5%. Árangurinn má skýra með betra skipulagi. Þrír sendiferðabílar óku 42.640 km og minnkaði akstur vegna minni sölu á tóbaki og vegna færri framkvæmda á landsbyggðinni. Þetta samsvarar því að um 115 tonn af CO² fari út í andrúmsloftið við flutning.

Fólksbílar voru eknir 67.210 kílómetra. Þetta samsvarar því að um 13 tonn af CO² fari út í andrúmsloftið.

Á árinu var keyptur Nissan Leaf rafbíll og var hann keyrður 3.471 km og tveir Mini Countryman tengiltvinnbílar komu um haustið og voru þeir keyrðir 1.317 km.

Vistvænir bílar eiga 7% af akstri fólksbíla ÁTVR. Mun það hlutfall fara hækkandi.

ÁTVR nýtti níu dísilbíla í lok árs, tvo tengiltvinnbíla og einn rafbíl. Eknir voru 226.620 kíló­metrar. Bein heildarlosun var 128 tonn af CO² og bindur ÁTVR 4 tonn. Því eru 124 tonn kolefnisjöfnuð hjá Kolviði. Samkvæmt upplýsingum á vef Kolviðs er verð vegna kolefnisjöfnunar 2 kr./kg CO². Kostnaður ÁTVR við kolefnisjöfnun vegna aksturs á bílum nam því 248.000 krónum, sem samsvarar því að gróð­ursetja 1.164 tré.

Notkun á jarðefnaeldsneyti var 50.612 lítrar.

ÓBEIN LOSUN - Umfang 2

Áætlað er að notað hafi verið um 2,2 GWst rafmagns og 153 þúsund rúmmetrar af heitu vatni fyrir allan rekstur. Áætlaður útblástur er að 20 tonn* losni við framleiðslu rafmagns og 24,9 tonn** CO² ígildi við framleiðslu á heitu vatni.

*Meðallosun 9,3 g/kWst (National Inventroy Report 2018).

**58 kWh/m³, orkugildi rúmmetra og 2,8 g CO²/kWst (Veitur 2018).

ÓBEIN LOSUN - Umfang 3

Umfang aksturs vegna dreifingar áfengis, 4.5 milljón lítra á landsbyggðinni hjá þriðja aðila er 220 tonn af CO². Það eru 20% af seldu heildarmagni. Miðað er við rauntölur í kolefnisspori frá Samskip 112,7 g/tonnkm. Árið 2016 var talan 121 g/tonnkm. Því breytast tölur frá fyrri árum til samræmis.

Flug starfsfólks

Starfsfólk ÁTVR flaug samtals 40 ferð­ir til og frá Íslandi á árinu 2018. Samkvæmt reiknilíkani sem er í Grænu bókhaldi og Loftslagsmæli Festu og Reykjavíkurborgar þá er losun samtals 17 tonn af CO².

Í innanlandsflugi voru samtals 54 ferðir, flestar til Akureyrar. Samkvæmt reiknilíkaninu var losun samtals 5 tonn CO². Mestu munaði um að flug í litlum flugvélum minnkaði. Þó flug falli undir óbein áhrif var ákveðið að kolefnisjafna allt flug hjá Votlendissjóðnum. Alls eru 22 tonn kolefnisjöfnuð. Hvert tonn kostar 5.000 krónur sem gerir 110.000 krónur í heildina.

Lengd skurðar sem fyllt verður upp í er um 158 metrar. Við útreikning reiknum við með að áhrif endurheimtar gætir í 35 metra frá skurði í báðar áttir eða samtals 70 metra. Það eru því 11.060 m2 eða sem svarar 1.1 hektara.

Endurheimt votlendis vinnur með Heimsmarkmiði númer 14 - Líf á landi og stuðlar að líffræðilegum fjölbreytileika.

Ferðavenjur til og frá vinnu

Könnun á ferðavenjum starfsfólks til og frá vinnu var endurtekin. Niðurstaða var sú að 90 tonn af CO² losna út í andrúmsloftið vegna samgangna starfsfólks, sem er betri niðurstaða en árið 2017 þrátt fyrir að ársverkum hafi fjölgað. Þetta má þakka minni mengun úr einkabílum úr 144 gr/km í 139 g/km. Fjöldi samgöngusamninga jókst en meðalvegalengd frá vinnustað var svipuð á milli ára. Markmiðið var að minnka losun vegna ferða starfsfólks til og frá vinnu niður í 87 tonn og náðist það ekki alveg.

Sjóflutningur tóbaks og áfengis

Með nákvæmari losunartölum frá flutningsaðilum, þá verða tölurnar nákvæmar. Í fyrri útreikningum var miðað við 10 g/tonnkm en núna eru það 36 g/tonnkm. Sjóflutningur áfengis lækkar milli ára um 2% og er helstu skýringar eru léttara gler og aukning á ítölskum vínum en minni sala á vörum frá Chile. Heildarsala áfengis jókst um 0,5% í lítrum á milli ára. Sjóflutningur neftóbaks er áætlaður 41 tonn og hækkar um 49%, ástæðan er söluaukning um tæplega 20% og að allt hráefni kemur frá Filippseyjum. Sjóflutningur annars tóbaks minnkar vegna minni neyslu, en miðað er við flutningsleiðina Portland - Reykjavík.

Langtíma markmið ÁTVR er að draga úr notkun jarðefnaknúinna bifreiða og nýta vistvænustu bíla sem verða í boði í framtíðinni. Stefnt er að því að útblástur minnki um 40% fyrir árið 2030. Í úrgangsmálum er markmiðið um endurvinnsluhlutfall 93% og stefnt að því að það verði 98% árið 2030. Urðaður úrgangur var um 24 tonn á síðasta ári og stefnt á að fara niður í 8 tonn, sem er 75% samdráttur.

Bílaleigubílar og leigubílar

Höldur er með ISO 14001 vottun og voru allir bílar leigðir þaðan. Alls var keyrt 8.348 km og losun rúmt tonn. Leigubílar voru notaðir í 500 km og losuðu 60 kg, en stefnan hjá ÁTVR er að panta ávallt vistvænan leigubíl.

Á vef Vínbúðanna eru nánari upplýsingar um vinnu fyrirtækisins í loftslagsmálum og uppfærast tölur reglulega. Markmið ÁTVR er að vera fyrirmynd í samfélagslegri ábyrgð og mynda jákvætt kolefnisspor sem styður náttúruna okkar.

* Breyttar reikniforsendur

** Ekkert markmið

Bein losun minnkaði um 11% milli ára þegar miðað er við fjölda starfsfólks.

Heildarlosun koltvísýrings þar sem ÁTVR hefur bein áhrif er 128 tonn. Það gerir 362 kg af koltvísýring á hvern starfsmann.

Óbein losun er 2.530 tonn af koltvísýring sem eru um 7,1 tonn á hvern starfsmann. Heildarlosun minnkaði þrátt fyrir söluaukningar lítrasölu og er samdráttur losunar um 7% sé m.v. stöðugildi.

Heildar kolefnisspor ÁTVR er því 2.658 tonn, en þar sem það vantar að reikna lífsferil vörusafns, mötuneytis og rekstrarvara er þetta því ekki endanleg tala.

Losunartölur samanburðarára hafa breyst milli ára vegna nýrra upplýsinga við útreikninga.

ÁTVR kolefnisjafnar allan beinan útblástur, 128 tonn og flug 22 tonn, alls 150 tonn. ÁTVR bindur 4 tonn en 146 eru kolefnisjöfnuð hjá Kolvið og Votlendissjóðnum. Kostnaðurinn við það er 358.000 krónur sem samsvarar því að gróðursett séu 1.164 tré og fyllt upp í 158 metrar af skurði.

Þar sem flug er keypt frá þriðja aðila þá verður til jákvætt sótspor (e positive karbon footprint). Með því stuðlum við að sjálfbærum rekstri.

* 1 bein áhrif: 305-1
2 óbein áhrif: 305-2
3 óben áhrif: 305-3

Áhugavert er að sjá að umfang bylgjupappa og plasts minnkar á milli ára, þrátt fyrir 0,5% aukningu í sölu áfengis. Markvisst hefur verið unnið að því að minnka flutningsumbúðir. Flokkun á lífrænum úrgangi er að aukast. Aukning í annarri flokkun og grófum úrgangi er vegna viðhaldsframkvæmda á Vínbúðum. Grófur úrgangur tengist ekki daglegum rekstri heldur oftast tímabundnum framkvæmdum, steinsteypa, innréttingar og byggingahlutar úr timbri.

Með því að flokka úrgang til endurvinnslu í stað þess að urða hann má draga verulega úr losun gróðurhúsalofttegunda. Markmiðið með endurvinnslu er að mynda hringrás sem miðar að því að draga úr frumvinnslu hráefna og minnka þannig álag á auðlindir jarðar. Með þessu má einnig draga úr magni úrgangs sem endar í urðun.

Eins og sést í töflu GRI 306-2 flokkaði Vínbúðin 276 tonn af vigtuðum úrgangi. Þannig kom fyrirtækið í veg fyrir að út í andrúmsloftið losnuðu gróðurhúsalofttegundir sem jafngilda rúmlega 1.585 tonnum** af CO². Það samsvarar ársnotkun á 528 fólksbílum (m.v. 3 tonn losun á fólksbíl) sem er samsvarandi akstri allra bifreiða ÁTVR í 12 ár. Vigtaður blandaður úrgangur er 24,8 tonn sem gerir 70 kg á stöðugildi. Til samanburðar eru 187 kg á hvern íbúa höfuðborgarsvæðisins í orkutunnunni.

98% af Vínbúðum m.v. lítrasölu eru með vigtaðan úrgang. Því má áætla að heildarumfang úrgangs sé 307 tonn, rúmlega 25 tonn urðuð og 281 endurunnin. Heildarlosun CO² vegna urðaðs úrgangs er 15 tonn.*

Fjárhagslegur ávinningur er að því að flokka úrgang. Ef fyrirtækið þyrfti að greiða förgunargjöld fyrir allan úrgang væri kostnaður tæpar 5 milljónir, en í staðinn fær fyrirtækið tekjur upp á tæpar 2 milljónir fyrir sölu á pappír og plasti. Endurvinnsluhlutfall fyrirtækja á Íslandi er undir 50% og því liggja mikil verðmæti í sorpinu.

Heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna númer 12 - Ábyrg neysla, er eitt af mikilvægustu markmiðum ÁTVR. Stefnt var að 93% endurvinnsluhlutfalli úrgangs og það náðist ekki. Markmiðið verður óbreytt fyrir næsta ár. Markmiðið er að ná 98% endurvinnsluhlutfalli árið 2030. Innleiðing á Grænum skrefum í ríkisrekstri er mikilvægur þáttur til að ná þessum áfanga.

* Blandaður úrgangur margfaldaður með stuðlinum 0,58. Magn CO² í urðuðum úrgangi er úr LCA forriti Eflu, Gabí (meðaltalstala frá Frakklandi, Bretlandi, Finnlandi og Noregi)

** Bylgjupappi er margfaldaður með CO²-ígldis stuðlinum 6,71, plastumbúðir með stuðlinum 0,433, lífrænt til moltugerðar með 2,754 og grófur úrgangur og önnur flokkun með 1,6. Miðað er við að viðbótavinna tækja sem valda útblæstri koldíoxíðs sé sambærileg hvort sem bylgjupappinn og pappírinn er fluttur á urðunarstað til urðunar eða fluttur úr landi til endurvinnslu. Metan er margfaldað með stuðlinum 25. Heimild: Guidelines for the use of LCA in the waste management sector, eftir Helgu J. Bjarnadóttur, Guðmund B. Friðriksson o.fl.

Engar sektir eða viðurlög á starfsárinu 2018 vegna brota gegn umhverfislögum og -reglum og hefur aldrei gerst.

*Starfsmannavelta er reiknuð út frá starfsfólki sem var í starfi í lok árs 2018. Reikningsforsendur fyrir starfsmannaveltu er: hættir starfsmenn/heildarfjöldi í desember.

Nýráðningar

Nýráðningar voru 238 á árinu og skiptust 54% konur og 46% karlar. Flestar nýráðningarnar eru á ungum karlmönnum á aldrinum 20 til 30 ára í tímavinnu. Hluti þeirra hættir á tímabilinu.

Heildarfjöldi þeirra sem tóku fæðingarorlof árið 2018 voru 17, þar af voru 9 karlmenn og 8 konur. Ekki voru til upplýsingar um þá sem áttu rétt á orlofi en tóku ekki orlof.

Sjö karlmenn hafa snúið aftur til starfa eftir orlof, einn er enn í orlofi og einn hætti í beinu framhaldi af fæðingarorlofi. Fimm konur hafa lokið fæðingarorlofi og eru komnar aftur til starfa. Ein kona hefur lengt orlof sitt og önnur hætti í beinu framhaldi af fæðingarorlofi. Einnig tók ein kona foreldraorlof að fæðingarorlofi loknu, en slíku orlofi fylgir ekki réttur til greiðslna úr fæðingarorlofssjóði. Starfmenn mega taka slíkt orlof í mest fjóra mánuði á ári í samráði við stjórnendur.

Um það gildir kjarasamningsbundinn uppsagnarfrestur sem getur verið frá 1 mánuði fyrir lausráðna eða 3 mánuðir að lágmarki fyrir fastráðna. Það eru ekki til sérreglur vegna breytinga á starfsemi. Starfsfólk sem ráðið er til starfa fyrir gildistöku "nýju" starfsmannalaganna (fyrir 1. júní 1996) getur átt rétt til biðlauna til 12 mánaða ef starf er lagt niður.

Það er einn öryggisstjóri í starfi. Öryggisnefnd er til staðar, tveir öryggisverðir og tveir öryggistrúnaðarmenn. Áhættumat var gert á árinu vegna sálfélagslegra þátta í tengslum við endurskoðun á áætlun gegn einelti, áreitni og ofbeldi. Ný áætlun gegn einelti, kynferðislegri áreitni, kynbundinni áreitni og ofbeldi var gefin út.

Árlega hefur verið framkvæmd samgöngukönnun til að fá verðmætar upplýsingar sem notast í stefnumótandi vinnu í umhverfismálum og samfélagslegri ábyrgð.

Maskína framkvæmdi könnun byggða á Þjóðargátt fyrirtækisins og mældi Ferðahegðun Íslendinga frá 11. til 24. september 2018. Spurt var: "Hvernig ferðast þú oftast til og frá vinnu/skóla?"

Niðurstaðan var að 68% landsmanna notar einkabílinn en 32% starfsfólks ÁTVR á sama tímabili. Spurning ÁTVR var: "Hvernig ferðaðist þú til vinnu í sumar (apríl-september)?".

Einnig hefur Vegagerðin látið Land-ráð sf. gera fyrir sig kannanir um ferðahegðun borgarbúa og er einkabíllinn hærri þar. Í könnuninni Ferðavenjur sumarið 2018 eru 79% borgarbúa sem ferðast yfirleitt á einkabíl en 31% starfsmanna ÁTVR á höfuðborgarsvæðinu.

Starfsfólk ÁTVR telur að samgöngusamningur og hreyfing í kjölfarið hafi góð áhrif á heilsu sína en rúm 77% eru sammála. Ósammála eru 1%, óvissir eru 9%, hvorki né 8% og 5% vill ekki svara.

Samkvæmt aðalskipulagi Reykjavíkur 2010-2030 er stefnt að því að fækka ferðum í einkabíl niður í 58%. Einnig að 8% allra ferða verði á hjóli, 12% ferða verði með Strætó og 22% gangandi (Reykjavíkurborg, 2014). Starfsfólk ÁTVR á höfuðborgarsvæðinu er þegar búið að ná þessu markmiði.

Heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna um sjálfbæra þróun; númer 11 - Sjálfbærar borgir og samfélög, númer 3 - Heilsa og vellíðan og númer 13 - Aðgerðir í loftslagsmálum, fléttast inn í samgöngumálin. Afleiðing er minna svifryk, minni útblástur, minni gatnaskemmdir, minni umferðartími og betri andleg og líkamleg heilsa.

Á árinu voru skráð 2 slys, sem er mikil framför frá síðustu árum. Bæði slysin urðu á starfsstöð og skiptust jafnt á milli kynja. Markmiðið er öruggur og slysalaus vinnustaður. Fjarvistir vegna veikinda og veikinda barna sem hlutfall af unnum klukkustundum stóðu í stað milli ára, 2,4%. Markmiðið að vera undir 2,5% náðist.

Sjá útskýringu í lið 404-2

* Um allt land

ÁTVR fjárfesti í rúmlega 6.300 klukkustundum til fræðslu og þjálfunar starfsfólks. Það jafngildir 158 vinnuvikum.

Fræðslustundir eru 18 á hvert stöðugildi eða rúmlega 2 dagar á starfsmann. Á síðasta ári voru tæplega 5.700 klukkustundir í fræðslu og þjálfun eða 142 vinnuvikur.

Aukning í fræðslustundum er um 11% og er helsta skýringin íslenskunámskeið fyrir erlent starfsfólk og aukning í Vínfræði II og Fræðsluskotum. Markmiðið með íslenskukennslunni er að gera starfsfólki kleift að aðlagast betur á vinnustaðnum og efla samskipti.

Í heilsueflingu voru þrír fræðslufundir að Stuðlahálsi sem lúta að andlegri og líkamlegri heilsu starfsfólks. Beinar útsendingar voru frá fræðslufundunum á Workplace og hafði starfsfólk um land allt aðgang að efninu.

Ekki eru í þessum tölum tímar um fyrirlestra og þátttöku starfsfólks í símenntun hjá Stjórnvísi, Dokkunni, hjá upplýsingatæknifyrirtækjum og háskólasamfélagi.

Öllu starfsfólki var boðið að fara í starfsmannasamtal á árinu. Hluti starfsmannasamtals er umræða um frammistöðu, verkefni og starfsþróun. Markmiðið er að starfsmannasamtöl séu þrisvar á ári. Starfsþróunarstefna ÁTVR er í fullu gildi. Stefnan er sett fram á grundvelli vinnustaðagreininga, frammistöðusamtala og rýnihópa um fræðsluþörf sem störfuðu í tengslum við verkefnið.

ÁTVR er einungis með starfsemi á Íslandi og því er ekki talin veruleg hætta á að brotið sé á réttindum starfsfólks varðandi samningsrétt eða þátttöku í stéttarfélögum.

Vörugæði og neysluöryggi eru meginstoðir í ábyrgri starfsemi ÁTVR. Fjöldi skilaðra eininga á árinu var 3.222, sem er samdráttur um tæpt 1% á milli ára. Flest vöruskil má rekja til korkskemmda. Af hverjum 100 þúsund seldum einingum var um 7 skilað. Fjöldi innkallana á árinu voru 15. Helstu orsakir voru frávik frá gæðum.

Haustið 2016 byrjaði ÁTVR að fylgjast reglulega með styrkleika alkóhóls í söluvörum Vínbúðanna. Í október 2017 var tekin í notkun vínskanni, sem er sérhæft mælitæki fyrir vín, þar sem má fylgjast má með alkóhóli, sykri, súlfíti, sýrum og fleiri þáttum sem gagnast við gæðaeftirlit og gefa kost á auknum upplýsingum til viðskiptavina, m.a. um magn sykurs í víni.

Á árinu bættist við tæki sem les upplýsingar fyrir sykraða drykki.

Á árinu 2018 voru framkvæmdar 2.066 mælingar. Flestar mælingar staðfesta réttar merkingar, en í 37 tilvikum fundust frávík frá uppgefnu alkóhólmagni, eða í 1,8% tilfella. Brugðist er við ef frávik eru utan skilgreindra viðmiðunarmarka.

Mikilvægasti vöru- eða þjónustuflokkur er áfengir drykkir. Óáfengir drykkir, gjafapakkningar, tóbak o.fl. eru því ekki í þessum vísi. ÁTVR framkvæmir ekki eigin merkingu á vörum. Ábyrgð fyrirtækisins felst fremur í að kanna hvort þær séu í samræmi við lög og reglur.

Reglugerðir um vöruval, innkaup og dreifingu áfengis, nr. 1106/2015 og miðlun upplýsinga um matvæli til neytenda, nr. 1294/2014 liggja til grundvallar mati á vörum og umbúðum. Þetta er gert í tengslum við innkaup á öllum áfengum drykkjum.

1) Vörur sem fara í gegnum skynmat
2) Hlutfall af skilagjaldsberandi umbúðum seldum hjá ÁTVR
3) Hlutfall eftir seldum lítrum (nema liður 4)

Markmið siðareglna BSCI (Business Social Compliance Initiative) er að útlista þau gildi og meginreglur sem þátttakendur kappkosta að innleiða í viðskiptum við samstarfsaðila í aðfangakeðju fyrirtækisins. Þátttakendur samþykkja siðareglurnar þegar þeir gerast aðilar að BSCI.

11 meginreglur sem stefna að hámörkun verndar vinnuafls

Meginreglur BSCI eru byggðar á mikilvægum alþjóðlegum reglum á sviði vinnumála sem vernda réttindi launþega. Má þar nefna samninga og sáttmála Alþjóðavinnumálastofnunarinnar (ILO), leiðbeinandi reglur Sameinuðu þjóðanna um viðskipti og mannréttindi sem og viðmiðunarreglur Efnahags- og framfarastofnunarinnar (OECD) fyrir fjölþjóðleg fyrirtæki.

Meginreglurnar gera grein fyrir 11 grundvallarréttindum launþega sem þátttakendur skuldbinda sig til að innleiða í aðfangakeðju sinni með þrepaskiptri aðferð.